Σπάργωμα των μαστών ………και κατέβασμα του γάλακτος

       Πολλές γυναίκες την δεύτερη με έκτη ημέρα μετά τον τοκετό νοιώθουν το στήθος να μεγαλώνει, να είναι πιο γεμάτο, βαρύτερο, ζεστό και  πιο ευαίσθητο. Η κατάσταση αυτή είναι εντελώς φυσιολογική. Οι μαστοί βρίσκονται στη διαδικασία παραγωγής γάλακτος. Στην αρχή οι μαστοί παρήγαγαν το πρωτόγαλα, σημαντικό για τα πρώτα γεύματα του μωρού, όμως τώρα το γάλα ξαφνικά αυξάνει σε ποσότητα. Είναι αυτό που λέμε κατέβασμα του γάλακτος. Το γάλα που παράγεται μετά την 3η με 4η ημέρα λέγεται μεταβατικό και περίπου σε 2 εβδομάδες μετατρέπεται σε ώριμο γάλα.

Το φυσιολογικό γέμισμα του στήθους οφείλεται:

·     Στις μεταβολές των ορμονών του οργανισμού της μητέρας μετά τον τοκετό, που προκαλούν την έναρξη της παραγωγής του γάλακτος

·   Στη μεγαλύτερη ροή αίματος, για να μπορέσουν οι μαστοί να παράγουν γάλα.

·   Στην αυξημένη ποσότητα γάλακτος που συγκεντρώνεται στους γαλακτοφόρους πόρους.

·    Στην αυξημένη  συγκέντρωση υγρών.

    

   Η μητέρα αισθάνεται γενικά καλά, οι θηλές παραμένουν μαλακές και  ελαστικές, η ροή του γάλακτος είναι φυσιολογική και ο θηλασμός του μωρού δεν επηρεάζεται. Αυτό συνήθως διαρκεί περίπου 24 με 48 ώρες, έως ότου ο οργανισμός της μητέρας συνηθίσει να παράγει και να απελευθερώνει το γάλα. Σπάνια μπορεί να κρατήσει έως και μια εβδομάδα. Παρατηρείται σε μεγαλύτερο βαθμό στις πρωτότοκες  και μειώνεται σε ένταση στις επόμενες εγκυμοσύνες.

       Τις ημέρες αυτές χρειάζεται λίγη προσοχή γιατί το φυσιολογικό γέμισμα των μαστών μπορεί να εξελιχθεί σε σπάργωμα του στήθους:

• Εάν το μωρό για κάποιο λόγο δεν θηλάζει αρκετά συχνά ή ζωηρά.
• Εάν το μωρό παίρνει λίγο γάλα με το θηλασμό, με αποτέλεσμα να μην αδειάζει το στήθος. Τα μωρά που σιτίζονται με ξένο γάλα ή νερό είναι πιο πιθανό να μην θηλάζουν καλά.
• Εάν το μωρό ξαφνικά σταματήσει να θηλάζει.
• Εάν η μητερα ειναι χωριστά από το μωρό και δεν βγάζει το γάλα τακτικά και δραστικά.
• Εάν υπάρχει πρόσθετο στήθους και δεν υπάρχει χώρος για την φυσιολογική αύξηση του στήθους.
• Εάν η μητέρα φοράει συνέχεια πολύ σφικτό στηθόδεσμο.
• Εάν ο τοκετός έχει γίνει με καισαρική τομή και καθυστερεί ο θηλασμός, λόγω πόνου ή από άρνηση της μητέρας να βάλει το μωρό κοντά στην τομή.
• Εάν η μητέρα παίρνει φάρμακα και υπάρχει φόβος από την χρήση τους.

       Σπάργωμα των μαστών

Ποια είναι τα συμπτώματα:

      

      Ο μαστός είναι έντονα πρησμένος με τεντωμένο λαμπερό δέρμα, σκληρός, χωρίς ομοιόμορφη σύσταση, επώδυνος, ζεστός. Η διόγκωση μπορεί να επεκτείνεται και προς την μασχάλη και να υπάρχει ακόμη και χαμηλή πυρετική κίνηση. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν μουδιάσματα ή νυγμοί στα χέρια, λόγω πίεσης των νεύρων.

      Η θηλαία άλω είναι σκληρή με σφικτό δέρμα.  Η μητέρα έχει έντονο πόνο στις θηλές, οι οποίες  έχουν αυξημένη διάμετρο και μπορεί να έχουν γίνει επίπεδες, κάνοντας τον θηλασμό μια πρόκληση για το μωρό, καθώς δεν μπορεί να θηλάσει κανονικά την θηλαία άλω. Το σπάργμωμα του στήθους επιδεινώνεται, ενώ το μωρό μένει νηστικό και προσπαθεί πιο έντονα να θηλάσει, όμως λανθασμένα, προκαλώντας τραύμα στην θηλή και έντονο πόνο.

      Όσο η σοβαρή μορφή του σπαργώματος παραμένει, τότε η παροχή γάλακτος ελαττώνεται και αποτελεί ένα σοβαρό λόγο αποτυχίας του θηλασμού.

     Πιθανές επιπλοκές

• Προβλήματα σίτισης ή αργή αύξηση τους βάρους σώματος του μωρού
• Τραύμα των θηλών
• Αυξημένος κίνδυνος μαστίτιδας
• Καταστροφή των κυττάρων που παράγουν το γάλα

     Τι μπορώ να κάνω για να αποφύγω το σπάργωμα των μαστών;

     Είναι δουλειά του μωρού σας να φροντίσει για να μην εξελιχθεί η φυσιολογική διόγκωση των μαστών σε σπάργωμα. Γι’ αυτό:

• Αρχίστε το θηλασμό όσο μπορείτε πιο γρήγορα μετά το τοκετό. Τώρα είναι η ώρα για  το μωρό να μάθει να θηλάζει καλά, όσο οι μαστοί είναι μαλακοί και το γάλα δεν είναι τόσο πολύ.
• Έχετε το μωρό μαζί σας στο δωμάτιο του μαιευτηρίου αμέσως μετά το τοκετό και θηλάζετε συχνά.
• Θηλάζετε συχνά – 8 με 12 φορές την ημέρα και την νύκτα μετά τις πρώτες 24 ώρες. Περιμένετε να δείτε τα σημάδια ότι το μωρό πεινάει και μετά δώστε του να θηλάσει (ελεύθερο ωράριο). Όμως αν το μωρό κοιμάται πολύ, τότε πρέπει να το ξυπνάτε κάθε 2 με 3 ώρες στη διάρκεια της ημέρας και να μην το αφήνετε να κοιμάται πάνω από 4 - 5 ώρες τη νύκτα. Αφού περάσει αυτή η κατάσταση, θα επιστρέψετε στο ελεύθερο ωράριο. Ο χρόνος μετρά από την έναρξη του προηγούμενου θηλασμού έως την αρχή του επόμενου.
• Μην περιορίζετε τη διάρκεια του γεύματος σε 5 με 10 λεπτά για να προστατέψετε τις θηλές σας. Οι θηλές σας δεν θα έχουν πρόβλημα εάν το μωρό θηλάζει στη σωστή θέση. Τις πρώτες ημέρες το μωρό μπορεί να μην αδειάζει τους μαστούς σε 5 με 10 λεπτά και να επιδεινώνεται η διόγκωση των μαστών.
• Αφήστε το μωρό να αδειάσει τον ένα μαστό πριν να του δώσετε και τον άλλον. Αυτό συνήθως διαρκεί περίπου 10 με 20 λεπτά. Το μωρό μπορεί να χορτάσει μόνο με τον ένα μαστό. Εάν αυτό συμβεί, να θυμάστε στο επόμενο γεύμα να αρχίσετε με τον άλλο μαστό.
• Αλλάζετε την θέση θηλασμού για να βοηθήσετε το άδειασμα του μαστού.
• Εάν το μωρό δεν μπορεί να θηλάσει καλά, πρέπει να αδειάζετε τους μαστούς.  Χρησιμοποιείστε οποιαδήποτε μέθοδο θέλετε (ηλεκτρική αντλία, θήλαστρο ή με τα χέρια ) για να βγάλετε το υπόλοιπο γάλα. Το συχνό άδειασμα των μαστών στα πρώτα στάδια του θηλασμού βοηθά στην καλή παραγωγή γάλακτος  για τους μήνες που θα έρθουν.
• Αποφύγετε να δώσετε μπουκάλι ή πιπίλα στον πρώτο μήνα της ζωής, εκτός και εάν υπάρχει ιατρικός λόγος. Οι μύες που χρησιμοποιούνται για να θηλάζουν από το μπουκάλι ή την πιπίλα είναι διαφορετικοί από αυτούς του θηλασμού από το στήθος και το μωρό δυσκολεύεται να θηλάσει από το στήθος, από τη στιγμή που θα μάθει να παίρνει το γάλα από το μπουκάλι.
• Βάλτε ασπίδες θηλής για 20 λεπτά μεταξύ των γευμάτων.
• Ξαπλώστε ανάσκελα μεταξύ των γευμάτων, με τη στάση αυτή οι μαστοί σας θα είναι σε όρθια θέση.
• Μην δένετε το στήθος σας. Φορέστε, ακόμη και τη νύκτα, ειδικό στηθόδεσμο θηλασμού που θα υποστηρίζει το στήθος σας. Προσέξτε μόνο να σας ταιριάζει καλά, να μην είναι πολύ σφικτό και δημιουργήσει πρόβλημα.
• Ξεκουραστείτε, ξεκουραστείτε! Ξαπλώστε με το μωρό σας στην αγκαλιά, θηλάστε και πάρτε ένα υπνάκο μαζί. Υπάρχει κάτι στον τρόπο που η ξεκούραση ανακουφίζει από την διόγκωση των μαστών.

      Πως μπορώ να αντιμετωπίσω το σπάργωμα των μαστών;

     Δεν χρειάζεται πανικός.

    Στα πρώτα στάδια, όταν υπάρχει το φυσιολογικό γέμισμα των μαστών και δεν νοιώθετε καλά επειδή το στήθος σας είναι γεμάτο και το μωρό σας δεν θηλάζει καλά, προσπαθήστε να βγάλετε λίγο γάλα πιέζοντας με τα χέρια από την βάση του στήθους προς τη θηλή ή χρησιμοποιείστε μια ηλεκτρική αντλία θηλασμού. Με τον τρόπο αυτό, η θηλή θα μαλακώσει και το μωρό θα θηλάσει καλλίτερα και θα αποσυμφορήσει τους μαστούς. Να έχετε υπόψη ότι εάν βγάλετε το γάλα με τα χέρια θα μαλακώσετε τη θηλή καλλίτερα, σ΄αντίθεση με την χρησιμοποίηση του θήλαστρου ή της αντλίας θηλασμού.

    Είναι μια επώδυνη και δύσκολη κατάσταση, όμως μόλις βγάλετε λίγο γάλα, το στήθος σας θα μαλακώσει και δεν θα είναι τόσο ευαίσθητο και το μωρό θα μπορεί να πιάσει το στήθος πιο εύκολα και να θηλάσει χωρίς πρόβλημα.

     Όταν το πρόβλημα επιδεινωθεί  και έχετε πια σπάργωμα στο στήθος, τότε τα μέτρα που μπορείτε να πάρετε είναι:

   
      Πριν τον θηλασμό

Εάν το μωρό έχει δυσκολία στο να πιάσει την θηλαία άλω, λόγω της έντονης διόγκωσης του μαστού τα παρακάτω μπορεί να μαλακώσουν την θηλαία άλω και να βοηθήσουν το μωρό να πιάσει τον μαστό:

• Εφαρμογή αντίθετης πίεσης για να μαλακώσετε την θηλαία άλω  (Reverse pressure softening – RPS). Η περιγραφή της σε άλλη ανάρτηση.
• Να βγάλετε λίγο γάλα με τα χέρια ή
• Χρησιμοποιείστε θήλαστρο χεριού ή ηλεκτρική αντλία με χαμηλή ρύθμιση.

         Για να βγάλετε γάλα πιο εύκολα μπορείτε να:

• Κάνετε μασάζ με ήπιες κινήσεις από την βάση του μαστού με κατεύθυνση προς την θηλή. Εάν βάλετε λίγες σταγόνες ελαιόλαδου στο δέρμα - όχι στην θηλή- θα σας βοηθήσει να μειώσετε την ενόχληση που θα έχετε. Αφού πρώτα πλύνετε τα χέρια καλά, βάλτε την παλάμη του χεριού στη βάση του μαστού και με κυκλικές κινήσεις πιέστε τον μαστό με κατεύθυνση προς την θηλή.
• Βάλετε ζεστές κομπρέσες για λίγα λεπτά λίγο πριν από το θηλασμό. Χρησιμοποιείστε με ζεστή υγρή πετσέτα για να καλύψετε  όλο τον μαστό. Η θερμότητα μπορεί να βοηθήσει να αρχίσει το γάλα να ρέει στα πρώτα στάδια του σπαργώματος. Μην κρατάτε την θερμότητα για πάνω από 3 λεπτά, επειδή η υπερβολική θερμότητα μπορεί αν αυξήσει την διόγκωση και να γίνει ακόμη πιο δύσκολη η έξοδος του γάλακτος. Εάν η διόγκωση είναι τόσο έντονη που το γάλα δεν βγαίνει, μην χρησιμοποιήσετε θερμή κομπρέσα.
• Κάνετε ζεστό μπάνιο αμέσως πριν από το θηλασμό με το νερό να μην πέφτει κατευθείαν πάνω στους ευαίσθητους μαστούς. Κατευθύνετε το νερό από την βάση του μαστού προς την θηλή, καθώς έτσι θα κάνει μασάζ στους μαστούς. Η ζέστη βοηθά να ενεργοποιηθεί το αντανακλαστικό της έκκρισης του γάλακτος, το οποίο κάνει το γάλα να ρέει πιο γρήγορα, όταν αρχίζετε να βγάζετε γάλα ή όταν αρχίζει να θηλάζει το μωρό.
• Σκύψετε πάνω από μια λεκάνη γεμάτη με ζεστό νερό. Στη θέση αυτή η βαρύτητα θα σας βοηθήσει να βγάλετε γάλα.

Κατά την διάρκεια του θηλασμού

• Καθώς το μωρό σας θηλάζει, κάντε μασάζ με ήπιες κινήσεις  στο μαστό που θηλάζει. Αυτό βοηθάει να βγαίνει το γάλα πιο εύκολα και θα σας βοηθήσει να μειώσετε την δυσφορία και την έντονη τάση που έχετε στο στήθος σας.
• Αφού το μωρό θηλάσει για λίγα λεπτά για να μαλακώσει ο μαστός, απομακρύνετε το μωρό από τον μαστό και μετά ξαναβάλτε το να θηλάσει. Ίσως τώρα πιάσει καλλίτερα τον μαστό και ο θηλασμός είναι πιο άνετος.

.     Μεταξύ των γευμάτων

• Εάν  οι μαστοί σας είναι γεμάτοι στο τέλος του γεύματος ή μεταξύ των γευμάτων, βγάλτε τόσο γάλα έως ότου νοιώθετε άνετα, έτσι που οι μαστοί σας δεν θα υπερπληρωθούν.
• Η αφαίρεση του γάλακτος  μπορεί να γίνει:

1. Με τα χέρια. Βοηθά πολύ περισσότερο, καθώς απομακρύνει το γάλα από τους γαλακτοφόρους πόρους καλλίτερα.
2. Με την χρησιμοποίηση θηλάστρου χεριού ή ηλεκτρικής αντλίας καλής ποιότητας σε χαμηλές στροφές για όχι περισσότερο από 10 λεπτά. Χρειάζεται προσοχή γιατί οι μαστοί είναι πολύ ευαίσθητοι σε τραυματισμό.

• Αν κάνετε μασάζ στο μαστό πριν και κατά την διάρκεια της αφαίρεσης γάλακτος μπορεί να βοηθήσει πιο καλά.
• Δεν είναι καλό να αφήνετε τους μαστούς να γεμίζουν πάρα πολύ, όμως δεν πρέπει να το παρακάνετε με την χρησιμοποίηση της αντλίας θηλασμού, γιατί μπορεί προκαλέσει υπερπαραγωγή γάλακτος.  Γνωρίζετε ότι ο μαστός παράγει γάλα ανάλογα με την ζήτηση.
• Χρησιμοποιήστε κρύες κομπρέσες μεταξύ των γευμάτων. Εφαρμόζετε για 15 - 20 λεπτά και μετά αφαιρείτε για 20 λεπτά. Επαναλαμβάνετε όσες φορές θα χρειασθεί. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε παγοκύστη του εμπορίου ή να βάλετε  θρυμματισμένο πάγο σε μια πλαστική σακούλα ή μια παγωμένη συσκευασία λαχανικών, όπως πχ αρακά  ή καλαμποκιού. Συσκευασίες που μπορούν να τυλιχτούν γύρω από τον μαστό. Πάντοτε πρέπει να βάζετε κάποιο ρούχα μεταξύ του δέρματος και του πάγου. Επίσης να γνωρίζετε ότι η εφαρμογή κρύου πάνω ή κοντά στη θηλή μπορεί να εμποδίσει την έξοδο του γάλακτος.
• Οι κομπρέσες με φύλλα πράσινου λάχανου αντί πάγου μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Βλέπε παρακάτω ανάρτηση.
• Εάν δεν μπορείτε να ανεχθείτε τον πόνο, η λήψη παρακεταμόλης (Depon) ή ιβουπροφένης (Brufen, Nurofen) μπορεί να σας ανακουφίσει.
• Η μητέρα πρέπει να καλέσει τον γιατρό της εάν παρουσιάσει τα παρακάτω συμπτώματα : θερμοκρασία πάνω από 38 βαθμούς C, ρίγη, πόνους στο σώμα της, εντοπισμένο πόνο ή συμπτώματα σαν να έχει  γρίπη. Ο θηλασμός δεν αντεδείκνυται σε περίπτωση υψηλού πυρετού.

      ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ:

• Το υπερβολικό ερεθισμό (για παράδειγμα, μην ρίχνετε  το νερό από το ντους κατευθείαν πάνω στους μαστούς).
• Την εφαρμογή θερμότητας στους μαστούς μεταξύ των γευμάτων. Μπορεί να αυξήσει το οίδημα και την φλεγμονή. Εάν πρέπει να χρησιμοποιήσετε θερμότητα, περιορίστε την σε λίγα λεπτά και μόνο λίγο πριν τον θηλασμό.
• Τον περιορισμό των υγρών. Δεν μειώνει την διόγκωση των μαστών. Πρέπει να πίνετε όσα περισσότερα υγρά μπορείτε - μέχρι να ξεδιψάσετε.

      Ο συχνός θηλασμός είναι ο καλλίτερος τρόπος για να προλάβετε και να θεραπεύσετε το σπάργωμα των μαστών. Η ανακούφιση έρχεται όταν το μωρό παίρνει το γάλα και αδειάζει τον μαστό. Όταν εσείς και μωρό σας φθάσετε σε ισορροπία, όπου η παραγωγή του γάλακτος θα είναι ίση με την ζήτηση, τότε όλη αυτή η δυσάρεστη κατάσταση θα περάσει. Το στήθος σας παρόλο που θα παράγει αρκετό γάλα θα είναι μαλακό, όχι τόσο μεγάλο και εσείς θα μπορείτε να απολαύσετε την σχέση  με το μωρό σας.

Ιστότοποι που χρησιμοποιήθηκαν:
http://kellymom.com
Engorgement
http://www.lalecheleague.org/llleaderweb/lv/lvdec99jan00p134.html

New Perspectives on Engorgement

Mary Kay Smith, IBCLC
Romeoville IL USA 
From: LEAVEN, Vol. 35 No. 6, December 1999-January 2000, pp. 134-36

http://www.motherandchildhealth.com/Breastfeeding/Becky/engorgemement.html

Prevention and Treatment of Engorgement 
Becky Flora, BSed, IBCLC

http://www.webmd.com/parenting/baby/tc/breast-engorgement-topic-overview

Engorgement topic overview

http://www.cpnonline.org/CRS/CRS/pa_engorgem_pep.htm

Postpartum Engorgement