Ίκτερος από μητρικό γάλα

Ίκτερος είναι η κίτρινη απόχρωση που παρατηρείται στο δέρμα και στο άσπρο των ματιών του νεογνού και που οφείλεται σε εναπόθεση της χολερυθρίνης. Για να δούμε εάν υπάρχει ίκτερος πιέζουμε ελαφρά το δέρμα. Αν παρατηρείται κίτρινη απόχρωση, τότε υπάρχει ίκτερος. Η κλινική παρατήρηση όμως δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο για τη εκτίμηση σοβαρής υπερχολερυθριναιμίας.

Διακρίνεται σε 2 τύπους τον φυσιολογικό ίκτερο του νεογνού και τον παθολογικό.

Ο φυσιολογικός ίκτερος είναι ο πιο συχνός τύπος που παρατηρείται στα νεογνά και μπορεί να εμφανιστεί περίπου στο 60% των τελειόμηνων νεογνών. Προκαλείται από αυξημένα επίπεδα της χολερυθρίνης. Η χολερυθρίνη είναι ουσία που δημιουργείται από την φυσιολογική καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος. Το ήπαρ του νεογνού επεξεργάζεται και διασπά τη χολερυθρίνη για να αποβληθεί από το έντερο. Ο ίκτερος αναπτύσσεται αφενός γιατί ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων που καταστρέφονται είναι μεγάλος και αφετέρου το ήπαρ του νεογνού δεν μπορεί τις πρώτες ημέρες να απομακρύνει την μεγάλη ποσότητα χολερυθρίνης από την κυκλοφορία. Μόλις το νεογνό ωριμάσει και ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων μειωθεί, ο ίκτερος υποχωρεί και δεν αποτελεί πρόβλημα για το μωρό.

Ο φυσιολογικός ίκτερος εμφανίζεται μετά την 2^η – 3^η ημέρα της ζωής , αρχίζει από το πρόσωπο και εξαπλώνεται προς τα κάτω στο σώμα έως ότου καλύψει και τα πόδια. Φθάνει τις ανώτερες τιµές µέχρι 12-13 mg% την 3η-5η ηµέρα ζωής και υποχωρεί µέχρι την 7^η ηµέρα ζωής. Στα νεογνά που θηλάζουν, ο ίκτερος είναι πιο συχνός και με υψηλότερες τιμές χολερυθρίνης κατά 1 -2 mg και διαρκεί λίγο περισσότερο σε σχέση με τα νεογνά που σιτίζονται με τροποποιημένο γάλα αγελάδας. Ο ίκτερος ελέγχεται καλύτερα σε φυσικό φώς.

Ο ίκτερος από μητρικό γάλα (μόνο 0,5% έως 2,4% όλων των νεογέννητων)  είναι ένας τύπος νεογνικού ίκτερου (φυσιολογική παραλλαγή)  που έχει σχέση με τον θηλασμό. Χαρακτηρίζεται από αύξηση των επιπέδων της χολερυθρίνης έμμεσου τύπου και αναπτύσσεται μετά τις πρώτες 4 – 7 ημέρες της ζωής. Εμφανίζει ένα 2^ο κύμα αύξησης των επιπέδων της χολερυθρίνης περίπου στις 14 ημέρες και κατόπιν υποχωρεί. Ο ίκτερος αυτός  επιμένει περισσότερο από τον φυσιολογικό ίκτερο, ενώ δεν έχει κάποια αναγνωρίσιμη αιτία.

Παρατηρείται σ’ ένα κατά τα άλλα υγιές και τελειόμηνο μωρό που θηλάζει. Το μωρό πρέπει να παίρνει καλό βάρος, να έχει πολλές κενώσεις, τα ούρα του να είναι πολλά και καθαρά. 

Δεν υπάρχει κάποια γνωστή αιτία που προκαλεί τον ίκτερο αυτό, αν και υπάρχουν θεωρίες που συνδέουν την ύπαρξη κάποιας ουσίας στο μητρικό γάλα που εμποδίζει την διάσπαση της χολερυθρίνης (ο ίκτερος από μητρικό γάλα έχει κληρονομική τάση καθώς συμβαίνει σε αδέλφια στις ίδιες οικογένειες).

Ο ίκτερος από μητρικό γάλα είναι ένα φυσιολογικό γεγονός και δεν υπονοεί ότι κάτι κακό συμβαίνει με το γάλα της μαμάς και πρέπει να διακοπεί ο θηλασμός, ακόμη και για σύντομο χρονικό διάστημα. Ο ίκτερος υποχωρεί εάν ο θηλασμός διακοπεί για 24 με 48 ώρες και το μωρό σιτίζεται με ξένο γάλα. Με τον τρόπο αυτό γινόταν η διάγνωση και η θεραπεία, όμως σήμερα δεν συνιστάται η διακοπή του θηλασμού. Εάν παρόλα αυτά γίνει διακοπή του θηλασμού, επειδή τα επίπεδα της χολερυθρίνης είναι υψηλά, η μαμά πρέπει να βγάζει το γάλα κάθε 3 ώρες για να διατηρηθεί ο θηλασμός.

Ο ίκτερος από μητρικό γάλα μπορεί να κρατήσει από 3 έως 12 εβδομάδες μετά την γέννηση. Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι ο ίκτερος αυτός προκαλεί οποιοδήποτε πρόβλημα στο μωρό, εφόσον αυτό σιτίζεται καλά και τα επίπεδα χολερυθρίνης ελέγχονται, ενώ σπάνια οδηγεί σε σοβαρές επιπλοκές. Εάν το μωρό αναπτύσσεται καλά μόνο με τον θηλασμό δεν υπάρχει κανένας λόγος για να διακοπεί ο θηλασμός ή να χορηγηθεί συμπλήρωμα γάλακτος.

Ο ίκτερος από μητρικό γάλα δεν είναι ίδιος με τον ίκτερο από  θηλασμό, όπου το μωρό παρουσιάζει αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης τις πρώτες ημέρες της ζωής του, επειδή δεν παίρνει ικανοποιητική ποσότητα γάλακτος με τον θηλασμό, είτε γιατί του χορηγούνται άλλα υγρά (σακχαρόνερο) ή γιατί η μητέρα δεν παράγει ακόμη αρκετό γάλα για τις ανάγκες του μωρού ή γιατί το νεογνό δεν θηλάζει καλά στο μαστό, λόγω μη καλής στάσης και θέσης. Το αποτέλεσμα είναι το μωρό να υποσιτίζεται και να μην ενυδατώνεται καλά με συνέπεια να μην έχει πολλές κενώσεις για να αποβληθεί η χολερυθρίνη.

Επίσης για τεθεί η διάγνωση του ίκτερου από μητρικό γάλα πρέπει να αποκλείσουμε άλλες υποκείμενες ιατρικές παθήσεις, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η έλλειψη του ενζύμου G-6-PD, η ουρολοίμωξη.

Τι μπορείτε να κάνετε για τον ίκτερο

Η μείωση των επιπέδων χολερυθρίνης βοηθάει στη μείωση της ανησυχίας των γονιών και του ιατρού προσωπικού. Όλα τα μέτρα που λαμβάνετε για έχετε μια καλή αρχή με τον θηλασμό, είναι αυτά που θα βοηθήσουν να αποφύγετε τα προβλήματα του ίκτερου.

·         Η έναρξη του θηλασμού όσο πιο γρήγορα γίνεται μετά τον τοκετό, ο συχνός και χωρίς περιορισμούς θηλασμός (8 – 12 φορές το 24ωρο) βοηθάει στην απομάκρυνση της χολερυθρίνης από τον οργανισμό του μωρού. Η χολερυθρίνη απομακρύνεται με τις κενώσεις του μωρού και επειδή το μητρικό γάλα έχει υπακτική δράση, τα μωρά που θηλάζουν συχνά έχουν πολλές υδαρείς κενώσεις, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα της χολερυθρίνης.

·         Βεβαιωθείτε ότι το μωρό πιάνει καλά τον μαστό και θηλάζει αποτελεσματικά.

·         Ο ίκτερος μερικές φορές κάνει τα μωρά να κοιμούνται πολύ και για το λόγο αυτό δεν θηλάζουν ζωηρά. Μπορεί να χρειαστεί να πάρετε τα ηνία και να ξυπνάτε το μωρό σας στη διάρκεια της ημέρας για να θηλάζει συχνά.

·         Δεν πρέπει να διακόψετε τον θηλασμό, εάν τα επίπεδα χολερυθρίνης είναι υψηλά και χρειάζεται φωτοθεραπεία.

·         Στα μωρά που θηλάζουν δεν πρέπει να χορηγούνται μπουκάλια με σακχαρόνερο, ελπίζοντας ότι έτσι θα μειωθούν τα επίπεδα της χολερυθρίνης, γιατί έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικά. Αντίθετα μπορεί να επιδεινώσουν τον ίκτερο, γιατί το μωρό έχοντας γεμάτο το στομαχάκι του με τα διαλύματα γλυκόζης δεν θηλάζει συχνά, μειώνοντας έτσι την λήψη γάλακτος με συνέπεια να έχει λιγότερες κενώσεις και μικρότερη απομάκρυνση της χολερυθρίνης.

·         Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε μπουκάλι, εάν είναι ανάγκη να χορηγηθούν συμπληρώματα ξένου γάλακτος για να αυξηθεί η πρόσληψη υγρών και θερμίδων κα να μειωθεί η απορρόφηση της χολερυθρίνης από το έντερο. Αντίθετα χορηγείστε τα συμπληρώματα με κάποιο εναλλακτικό τρόπο, όπως σύριγγα, για να αποφύγετε την σύγχυση της θηλής.

·         Μην ανησυχείτε, φτιάξτε γάλα. Εάν το μωρό σας έχει ίκτερο, βεβαιωθείτε ότι έχετε καταλάβει τι είδους ίκτερο έχει. Αν έχει φυσιολογικό ίκτερο δεν έχετε κανένα λόγο να ανησυχείτε. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει την μείωση της παραγωγής του γάλακτος και να αμφιβάλλετε για την ικανότητα σας να θηλάσετε το μωρό σας.

http://pediatrics.about.com/library/breastfeeding/blbreastfeedingh.htm

http://americanpregnancy.org/firstyearoflife/breastfeedingandjaundice.htm

http://www.askdrsears.com/topics/breastfeeding/special-situations/babies-jaundice

http://emedicine.medscape.com/article/973629-overview