Άσχημη
αναπνοή (κακοσμία στόματος)
- Author: Santosh Patil, MDS; Chief Editor: Arlen D Meyers, MD, MBA
Η
άσχημη αναπνοή (κακοσμία) μπορεί να είναι ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα, στο
οποίο οι καθορισμένες οδοντιατρικές θεραπείες και τα στοματικά διαλύματα, που
συχνά συστήνονται, προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση. Η κακοσμία του
στόματος είναι κυρίως αποτέλεσμα του μεταβολισμού των μικροβίων. Στο στόμα
βρίσκονται εκατοντάδες είδη μικροβίων με ποικίλες θρεπτικές προτιμήσεις, Οι
μικροοργανισμοί αυτοί αφομοιώνουν πρωτείνες, με αποτέλεσμα να εκλύονται αρκετές
δύσοσμες ουσίες, που προκαλούν την άσχημη αναπνοή. Η κακοσμία του στόματος από
υπερανάπτυξη πρωτεολυτικών αναερόβιων gram-negative μικροβίων στις σχισμές της επιφάνειας της γλώσσας
μπορεί να διαγνωσθεί και να θεραπευτεί με επιτυχία.
Επιδημιολογία
Επιδημιολογίες
μελέτες δείχνουν, ότι η συχνότητα της άσχημης αναπνοής είναι περίπου 2,4% του
ενήλικου πληθυσμού. Σύμφωνα με το ινστιτούτο National of Dental Research , περίπου 65 εκατομμύρια
Αμερικανών υποφέρουν από άσχημη αναπνοή σε κάποια φάση της ζωής τους.
Αιτιολογία
Στο
στόμα βρίσκονται εκατοντάδες είδη μικροβίων με ποικίλες θρεπτικές προτιμήσεις,
Οι μικροοργανισμοί αυτοί συνήθως προτιμούν πρωτείνες και καθώς αφομοιώνουν
πρωτείνες, εκλύονται αρκετές δύσοσμες ουσίες. Οι πτητικές θειούχες ουσίες που
παράγονται από τα μικρόβια που ανευρίσκονται στη επιφάνεια της γλώσσας,
αποτελούν την κύρια αιτία της κακοσμίας του στόματος. Οι πιο συχνές θειούχες
ενώσεις, όπως η methylmercaptan και το
hydrogen sulfite μπορούν να ανιχνευτούν με
οργανοληπτικές και αντικειμενικές μεθόδους , οι οποίες μπορούν να αναγνωρίσουν
και να εντοπίσουν την πηγή.
Ιστορία
Η άσχημη αναπνοή συνυπάρχει με μας για
χιλιετίες. Το πρόβλημα αναφέρεται εκτενώς στο Εβραικό Talmud και έχει περιγραφεί από Έλληνες και
Ρωμαίους συγγραφείς. Το Ισλάμ, επίσης,
τονίζει την δροσερή αναπνοή στο κείμενο για την καλή υγιεινή του στόματος.
Αφθονούν οι αρχαίες παραδοσιακές θεραπείες και
οι οποίες χρησιμοποιούνται ακόμη. Το κεφάλαιο 37 του βιβλίου της Γένεσης αναφέρει το ladanum ( μαστίχα), μια ρητίνη που
προέρχεται από το δένδρο Pistacia lentiscus,
που χρησιμοποιείτο για δροσερή
αναπνοή από τις χώρες τις Μεσογείου για χιλιετίες.
Άλλες παραδοσιακές θεραπείες περιλαμβάνουν τον μαιντανό (Ιταλία), το γαρίφαλο (Ιράκ), τις
φλούδες γουάβα (Ταυλάνδη), τα τσόφλια αυγού (Κίνα). Πάνω από 60 χρόνια
γίνονται πειραματικές έρευνες για αυτό το θέμα. Από το 1960, ο
διακεκριμένος ερευνητής Tonzetich και οι συνεργάτες του απέδειξαν
ότι η κακοσμία του στόματος συνδεόταν με τις πτητικές ενώσεις του θείου, κυρίως
το hydrogen
sulfide και η methylmercaptan.
Παθογένεση
Στις περισσότερες περιπτώσεις, (ίσως και 85%), η άσχημη
αναπνοή προέρχεται από το στόμα. Ο απλούστερος τρόπος για να διευκρινιστούν οι
αιτίες αν προέρχονται από το στόμα ή
όχι, είναι να γίνει σύγκριση της οσμής που έρχεται από το στόμα του ατόμου, με
αυτή που εξέρχεται από τη μύτη του. Σε ανθρώπους με σχολαστική υγιεινή
στόματος, με καλή οδοντοστοιχία και υγιές περιοδόντιο, η άσχημη αναπνοή είναι
πιθανό να οφείλεται στο πίσω μέρος της γλώσσας. Οι άνθρωποι, στους οποίους η
γλώσσα του έχει βαθιές εγκοπές και αυλακώσεις, είναι πιο πιθανό να
συγκεντρώνουν το λευκό επίχρισμα σε σχέση με ανθρώπους που η γλώσσα τους είναι
πιο λεία . Ένα επίχρισμα 0.1 -0.2 mm σε
πάχος μπορεί να εκκενώσει ένα χώρο από το οξυγόνο. Τα μικρόβια που προκαλούν
άσχημη αναπνοή μπορούν να αναπτυχθούν σε τέτοιο “αναερόβιο” περιβάλλον.
Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της
ποσότητας του επιχρίσματος στη γλώσσα ενός ατόμου με τον συνολικό αριθμό των
αναερόβιων μικροβίων που υπάρχουν στο επίχρισμα. Βελτίωση στη οσμή που
αναδύεται από το στόμα συνήθως παρατηρείται, όταν μειώνεται ο αριθμός των
αναερόβιων μικροβίων της γλώσσας του ατόμου.
Οι τεχνητές οδοντοστοιχίες αποτελούν μια άλλη σημαντική
αιτία για την άσχημη αναπνοή, ιδιαίτερα αν φοριούνται όλο το βράδυ. Συνήθως η
οσμή είναι κάπως γλυκερή, όμως δυσάρεστη
και είναι εύκολα αναγνωρίσιμη, ιδιαίτερα, αν η οδοντοστοιχία τοποθετηθεί σε μια
πλαστική σακούλα και την μυρίσουμε μετά
από αρκετά λεπτά.
Το σάλιο παίζει μεγάλο ρόλο στην εξάλειψη της άσχημης
αναπνοής. Τα επίπεδα της άσχημης
αναπνοής στη διάρκεια της ημέρας είναι αντιστρόφως ανάλογα με την ροή του
σάλιου. Η ένταση της άσχημης αναπνοής αυξάνει, όταν η ροή του σάλιου είναι
χαμηλή στη διάρκεια της νύκτας, μετά από νηστεία και λόγω ανεπαρκούς πρόσληψης
νερού. Αντίθετα, η μάσηση μαστίχας αυξάνει τη ροή του σάλιου με ταυτόχρονο
καθαρισμό της στοματικής κοιλότητας και μείωση της άσχημης αναπνοής. Παρόλο
όμως αυτές τις κοινές παρατηρήσεις, τα
δεδομένα από 2 κλινικές μελέτες δεν υποστηρίζουν την σχέση μεταξύ του ρυθμού
της ροής του σάλιου και των επιπέδων της άσχημης αναπνοής. Μια πιθανή εξήγηση
είναι ότι η άσχημη αναπνοή υπάρχει κυρίως σε αλκαλικό μικροπεριβάλλον, ενώ το
σάλιο στους αρρώστους με ξηροστομία είναι συχνά όξινο.
Το πιο
συχνό μικρόβιο που βρέθηκε σε ανθρώπου με δροσερή αναπνοή ήταν ο Streptococcus salivarius. Το μικρόβιο αυτό βρέθηκε μόνο σε 1 στους 6 σε ανθρώπους με άσχημη
αναπνοή και μάλιστα σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Ο ρόλος των αμυγδαλών στη χρόνια
άσχημη αναπνοή δεν είναι σαφής. Η ύπαρξη παροδικής οσμής είναι συχνή στη
διάρκεια λοιμώξεων των αμυγδαλών σε ενήλικες και σε παιδιά. Παρόλο που μπορεί
να φαίνονται φυσιολογικές κατά την επισκόπηση, η πίεση των αμυγδαλών με ένα
γλωσσοπίεστρο μπορεί να εκπέμψει εξιδρώματα με άσχημη οσμή. Μεγάλες και βαθιές
κρύπτες στις αμυγδαλές μπορεί να περιέχουν λίθους. Αυτές οι μαλακές πέτρες
είναι συνήθως αρκετά χιλιοστόμετρα σε διάμετρο, με ακανόνιστη περιφέρεια,
άσπρες ή κιτρινωπές και έχουν άσχημη οσμή, ιδιαίτερα αν πιεστούν.
Μι α μελέτη από τον Vali
et al βρήκε ότι ψυχολογικοί παράγοντες, όπως το
άγχος, η κατάθλιψη και το στρες, όπως και κάποιες προσωπικότητες μπορεί να
θεωρηθούν σαν παράγοντες κινδύνου για την ύπαρξη άσχημης αναπνοής.
Οσμές
που δεν προέρχονται από το στόμα
Οι ρινικές
κοιλότητες κυριαρχούν ανάμεσα στις αιτίες
άσχημης αναπνοής (κακοσμία)
εκτός από το στόμα. Στις περιπτώσεις αυτές, η ενδεικτική οσμή μπορεί να
εντοπισθεί έντονα μάλλον από τη μύτη παρά από το στόμα. Η ρινική οσμή μπορεί να
είναι ενδεικτική ρινικής λοίμωξης ή προβλήματος που επηρεάζει την αεροφόρο οδό
και συνυπάρχει με πυκνές βλεννώδεις εκκρίσεις. Η τυπική ρινική άσχημη οσμή
(ρινική κακοσμία) έχει ελαφρώς ένα χαρακτήρα τυριού και διαφέρει αισθητά από
άλλους τύπους άσχημης αναπνοής. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από έντονη
οπισθορρινική έκκριση λόγω χρόνιων προβλημάτων των παραρρινικών κόλπων, έχουν
μεγαλύτερη τάση για άσχημη αναπνοή.
Πολλές συστηματικές παθήσεις, όπως λοιμώξεις των βρόγχων και των πνευμόνων, νεφρική ανεπάρκεια, μεταβολικές δυσλειτουργίες και βιοχημικές
ανωμαλίες μπορούν να προκαλέσουν άσχημη αναπνοή (κακοσμία), αλλά όλες αυτές οι
αιτίες αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών που πάσχουν από το γενικό
πρόβλημα της κακοσμίας του στόματος. Μια ενδιαφέρουσα σπάνια μεταβολική πάθηση
που οδηγεί στην αντίληψη δυσάρεστης οσμής ψαριού ή και γεύσης είναι η
τριμεθυλαμινουρία (πάθηση, στη οποία η πτητική ουσία με οσμή ψαριού, trimethylamine, συγκεντρώνεται και
απεκκρίνεται στα ούρα, καθώς επίσης βρίσκεται και στον ιδρώτα και την αναπνοή
των ασθενών αυτών). Η αναπνοή με οσμή ακετόνης ήταν/είναι διαγνωστική ένδειξη
μη ελεγχόμενου διαβήτη, τώρα υπάρχουν μόνο λίγες περιπτώσεις.
Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύεται γενικώς, η άσχημη
αναπνοή (κακοσμία) από τον πεπτικό
σωλήνα θεωρείται, ότι είναι πάρα πολύ σπάνια. Ο οισοφάγος φυσιολογικά είναι
κλειστός, ενώ το τυχαίο ρέψιμο μπορεί να μεταφέρει κάποια οσμή από το στομάχι.
Η πιθανότητα παλινδρόμησης γαστρικών αερίων που διαφεύγουν συνεχώς από το στόμα
και τη μύτη είναι πολύ απομακρυσμένη.
Θεραπεύοντας
την άσχημη αναπνοή (κακοσμία)
1. Καλή στοματική υγεία
Ο
καλλίτερος τρόπος αντιμετώπισης της άσχημης αναπνοής (κακοσμία) είναι να εμποτισθούν οι άρρωστοι
με τις πρακτικές της καλής στοματικής υγείας. Παρόλο που οι ασθενείς συχνά
αντιδρούν στη χρήση οδοντικού νήματος,
η συμμόρφωση βελτιώνεται μόλις γίνει η σύνδεση μεταξύ του οδοντικού νήματος και
δροσερής αναπνοής. (πχ, απλώς ρωτώντας τους αρρώστους να μυρίσουν την οσμή μετά
από κάθε πέρασμα του νήματος τους). Σε μια μελέτη, τα άτομα που χρησιμοποιούσαν
οδοντικό νήμα, είχαν σημαντικά λιγότερη στοματική οσμή. Ένα χρόνο μετά την
αρχική εξέταση για άσχημη αναπνοή (κακοσμία), το ποσοστό των ατόμων που
χρησιμοποιούσαν οδοντικό νήμα αυξήθηκε από 31% σε 65%. Άλλες μέθοδοι καθαρισμού
των μεσοδόντιων διαστημάτων (πχ, οι ανατομικές πλαστικές οδοντογλυφίδες,
βουρτσάκια μεσοδοντίου) είναι εξίσου
δραστικές στη μείωση της άσχημης αναπνοής.
2. Μηχανική μείωση
Μηχανική
μείωση της άσχημης αναπνοής (κακοσμία)
μπορεί να επιτευχθεί
ελαττώνοντας τον αριθμό των μικροβίων του στόματος διακόπτοντας
το βιοφίλμ της γλώσσας, μειώνοντας έτσι την παραγωγή πτητικών θειούχων
ενώσεων ή πτητικών οργανικών ενώσεων. Οι
πιο συχνές μέθοδοι είναι το βούρτσισμα της γλώσσας, απόξεση της γλώσσας και η
μάσηση τσίχλας. Ο ήπιος αλλά δραστικός καθαρισμός τ ης γλώσσας πρέπει να
αποτελεί καθημερινή πρακτική.
Τα
τελευταία χρόνια παράγονται μια ποικιλία από βούρτσες και ξέστρα για τη γλώσσα.
Η γλώσσα πρέπει να βουρτσίζεται με ένα ήπιο, αλλά λεπτομερή τρόπο, με
κατεύθυνση από το πίσω μέρος προς τα εμπρός, έχοντας στο μυαλό ότι το λιγότερο προσβάσιμο πίσω μέρος της
γλώσσας μυρίζει πιο άσχημα. Ακόμη και ασθενείς με έντονο αντανακλαστικό εμετού
μπορεί με κάποια πρακτική, να συνηθίσουν τον καθαρισμό του πίσω μέρος της
γλώσσας. Επειδή η άσχημη αναπνοή (κακοσμία) είναι χειρότερη, όταν το στόμα στεγνώνει (πχ, το βράδυ, σε
νηστεία), οι άρρωστοι πρέπει να ενθαρρύνονται να διατηρούν καλή ενυδάτωση.
3. Στοματικό διάλυμα
Πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να έχουν άσχημη αναπνοή
στοματικής προέλευσης, ακόμη και μετά την χρήση υγιεινών στοματικών πρακτικών.
Στις περιπτώσεις αυτές, πρέπει να γίνει
η σύσταση χρήσης ενός δραστικού
στοματικού διαλύματος. Η καλλίτερη ώρα για τη χρήση του στοματικού διαλύματος
είναι πιθανώς το βράδυ πριν την κατάκλιση, διότι το υπόλοιπο από την έκπλυση
του στόματος θα παραμείνει στο στόμα για περισσότερο χρόνο, έχει μεγαλύτερη
δράση και γιατί η βακτηριδιακή δραστηριότητα που προκαλεί δυσοσμία είναι
μεγαλύτερη στη διάρκεια της νύκτας, όταν η ροή του σάλιου πρακτικά είναι μηδενική,
ενώ η μικροβιακή δραστηριότητα είναι η μεγαλύτερη.
4. Άλλοι μέθοδοι είναι :
·
Χρήση
ενεργών χημικών παραγόντων, όπως αντιμικροβιακών ενώσεων μέσω
έκπλυσης του στόματος, οδοντόκρεμας ή δισκίων (lonzenes) που λιώνουν στο στόμα σιγά –
σιγά.
·
Αλλαγές
στη δίαιτα (μειώνοντας το υπόστρωμα για την παραγωγή πτητικών ουσιών),
ειδικά σε μια δίαιτα με πολλή πρωτείνη.
·
Η
πρόληψη της ξηρότητας του στοματικού βλεννογόνου, με ενυδάτωση και
ερεθισμό της ροής του σάλιου (η ύπαρξη λυσοζυμών στο σάλιο εμποδίζει την ανάπτυξη
των μικροβίων).
Halitosis
·
Author: Santosh Patil, MDS; Chief Editor: Arlen D
Meyers, MD,
Medscape
