Άγχος αποχωρισμού
Άγχος αποχωρισμού είναι το κλάμα
του μωρού, όταν ο γονιός φεύγει από το δωμάτιο. Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να
αισθάνονται ανήσυχα ή ανασφαλή, όταν αποχωρίζονται τους γονείς τους ή άλλα
άτομα που τα φροντίζουν. Είναι φυσιολογικό για το μωρό σας να νοιώθει άγχος,
όταν του λέτε αντίο. Το άγχος αποχωρισμού είναι ένα φυσιολογικό στάδιο της
συναισθηματικής ανάπτυξης.
Πότε συμβαίνει το άγχος αποχωρισμού;
Το άγχος αποχωρισμού συμβαίνει,
όταν τα βρέφη αρχίζουν να συνδέονται συναισθηματικά με τους γονείς τους. Τα
πρώτα σημεία του άγχους αποχωρισμού
μπορεί να αρχίσουν φαίνονται ενωρίς και από την ηλικία των 6 ή 7 μηνών, όμως η
κρίση κορυφώνεται μεταξύ 10 και 18 μηνών.
Πιο συχνά συμβαίνει όταν οι
γονείς φεύγουν για την δουλειά ή αφήνουν το παιδί για λίγο για να πάνε σε
κάποια άλλη υποχρέωση τους. Επίσης, συμβαίνει την νύχτα αφού το παιδί
τοποθετηθεί στην κούνια και η μητέρα του βρίσκεται στο διπλανό δωμάτιο.
Γιατί συμβαίνει από την ηλικία αυτή;
Η εξήγηση παραπέμπει στις ψυχαναλυτικές
θεωρίες.
Πριν τους 6 μήνες τα αντικείμενα
παύουν να υπάρχουν για το μωρό από την στιγμή που θα εξαφανισθούν από το οπτικό
τους πεδίο. Από την ηλικία των 9 – 12 μηνών τα μωρά αναπτύσσουν σταδιακά την
έννοια της μονιμότητας του αντικειμένου ή την κατανόηση ότι το αντικείμενο
εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και αν δεν είναι δυνατόν να ειδωθεί. Την έννοια της μονιμότητας του αντικειμένου,
την εφαρμόζουν πρώτα από όλα στην εικόνα της μητέρας τους, λόγω της
συναισθηματικής σημασίας. Η κατανόηση αυτή είναι σημαντικό μέρος του δεσίματος
μητέρας παιδιού.
Πότε υποχωρεί το άγχος αποχωρισμού;
Συνήθως το άγχος αποχωρισμού
μειώνεται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και αποκτούν περισσότερη εμπιστοσύνη στον
εαυτό τους, ενώ παράλληλα αναπτύσσουν την μνήμη, έτσι που να μπορούν να
κρατήσουν την εικόνα των γονιών τους στην μνήμη τους, όταν αυτοί έχουν φύγει
και να μπορούν να θυμηθούν, ότι στο παρελθόν σε παρόμοιες καταστάσεις, οι
γονείς τους επέστρεψαν. Σε γενικές γραμμές υποχωρεί έως τους 24 μήνες.
Αν το άγχος
αποχωρισμού συνεχίζει να υπάρχει μετά την ηλικία των πέντε χρόνων και αρχίζει
να επηρεάζει την ζωή του (πχ, δεν μπορεί να καθίσει χωρίς την επίβλεψη του
γονιού του, άρνηση να πάει στο σχολείο), τότε το παιδί αυτό μπορεί να πάσχει από την διαταραχή του άγχους αποχωρισμού, η
οποία περιλαμβάνει υπερβολικό άγχος, όταν το παιδί αποχωρίζεται ή αναμένεται να
αποχωρισθεί τους γονείς του ή όποιο άτομο το φροντίζει.
Πως μπορείτε να βοηθήσετε το
μωρό σας;
·
Οι γονείς δεν θα πρέπει να περιορίσουν τους αποχωρισμούς
σε αντίδραση στο άγχος αποχωρισμού. Η αντίδραση αυτή θα μπορούσε να θέσει σε
κίνδυνο την ωρίμανση και ανάπτυξη του παιδιού.
·
Το άγχος αποχωρισμού μπορεί να επιδεινωθεί, όταν
το παιδί πεινάει ή είναι κουρασμένο, για το λόγο αυτό φροντίστε το παιδί να
φάει ή να κοιμηθεί πριν φύγετε από το σπίτι.
·
Κρατήστε την ψυχραιμία και την ηρεμία σας. Να
έχετε υπομονή και να είστε σταθερές.
·
Θέστε όρια, στα οποία θα επιμείνετε ήπια και σταθερά.
·
Αφήστε
την φροντίδα του μωρού σας με άτομα που ήδη γνωρίζει. Αν πρέπει να αφήσετε
το μωρό σας – για παράδειγμα για να γυρίσετε στην δουλειά σας – προσπαθήστε να
το αφήσετε με άτομα που ήδη γνωρίζει, όπως τον πατέρα του, την γιαγιά του ή την
θεία του. Το μωρό σας θα διαμαρτύρεται, όμως θα προσαρμοσθεί πιο εύκολα, όταν
τα πρόσωπα που θα το περιτριγυρίζουν θα είναι γνωστά.
Πως
μπορείτε να προετοιμάσετε το μωρό σας για τους αποχωρισμούς;
Όπως και σε
κάθε αλλαγή, δώστε στο μωρό σας μια ευκαιρία να συνηθίσει στην ιδέα του
αποχωρισμού σταδιακά.
·
Εξασκηθείτε στο σπίτι. Θα είναι πιο εύκολο για το μωρό σας να
συμβιβασθεί με την απουσία σας, αν αυτό κάνει τα πρώτα βήματα. Αφήστε το να
φύγει μόνο του στο άλλο δωμάτιο (όπου θα είστε σίγουρες ότι είναι ασφαλές) και
περιμένετε για ένα δύο λεπτά πριν πάτε να το αναζητήσετε.
Επίσης μπορείτε
να πάτε εσείς σε άλλο δωμάτιο και να το αφήσετε μόνο του, όμως θα πρέπει να του
μιλάτε συνέχεια και να το καθησυχάζετε. Με αυτή τη στρατηγική το παιδί μαθαίνει
σιγά σιγά, ότι παρόλο που δεν μπορεί να
σας δει, εσείς βρίσκεστε δίπλα του.
·
Δώστε χρόνο στο μωρό για να νοιώσει άνετα. Αν κατά την απουσία σας σκοπεύετε να αφήσετε
το μωρό σε μη οικείο πρόσωπο (νταντά), δώστε στο μωρό χρόνο να την γνωρίσει και
να εξοικειωθεί μαζί της. Φροντίστε η νέα νταντά να έρθει στο σπίτι σας αρκετές
ημέρες να παίξει με το μωρό και ενώ είστε και σεις στο σπίτι, πριν το αφήσετε
μόνο μαζί της. Την πρώτη φορά που θα θελήσετε να φύγετε, πείτε στην νταντά να
έλθει μισή ώρα πριν την ώρα που πρέπει να φύγετε, ώστε το μωρό να συνηθίσει την
συντροφιά της.
Εφαρμόστε την
ίδια τακτική στον παιδικό σταθμό ή στα προνήπια.
·
Μην δείχνετε πως αισθάνεστε. Το μωρό σας είναι
συντονισμένο με το πώς νοιώθετε, για το λόγο αυτό δείξτε τον ενθουσιασμό σας
για την νταντά που επιλέξατε. Προσπαθήστε να μην κλάψετε ή να αναστατωθείτε, αν
το μωρό σας αρχίσει να κλαίει, τουλάχιστον όχι όσο σας βλέπει. Θα το ξεπεράσετε
και οι δύο. Προφανώς, η νταντά θα σας πει αργότερα, ότι τα δάκρυα του μωρού σας
σταμάτησαν, πριν ακόμη προλάβετε να κατεβείτε τις σκάλες.
·
Μην αλλάζετε νταντά χωρίς να υπάρχει λόγος και σύντομο
χρόνο.
·
Προγραμματίστε τους αποχωρισμούς μετά το φαγητό ή τον
ύπνο.
·
Δημιουργείστε γρήγορες ρουτίνες αποχωρισμού.
Δώστε ένα φιλί ή μια αγκαλιά ή δώστε του μια ειδική κουβέρτα ή ένα παιχνίδι. Κάντε
του αντίο μέσα από το παράθυρο
.
·
Να είστε σταθερές.
Προσπαθήστε να κάνετε κάθε φορά την ίδια ρουτίνα, οποιαδήποτε ημέρα χρειάζεται
να αποχωριστείτε για να αποφύγετε απρόοπτα γεγονότα. Η ρουτίνα μπορεί να
μειώσει τον πόνο και να επιτρέψει στον παιδί σας ταυτόχρονα να αναπτύξει
εμπιστοσύνη στην ανεξαρτησία του και σε σας.
·
Φύγετε χωρίς πολλά λόγια. Πείτε του που πηγαίνετε καθώς θα φεύγετε και
πως θα γυρίσετε, όμως κρατήστε το αντίο
σύντομο και γλυκό. Αν χρονοτριβείτε, αυξάνει και ο χρόνος μετάβασης, όπως
επίσης και το άγχος.
Αντισταθείτε στον πειρασμό να φύγετε κρυφά. Το μωρό σας θα αναστατωθεί
περισσότερο, αν νομίσει ότι εξαφανισθήκατε έτσι ξαφνικά
·
Κάντε εξάσκηση αποχωρισμού. Αν σκοπεύετε να αφήσετε το μωρό σε γνωστά πρόσωπα
κάντε πρώτα εξάσκηση. Πηγαίνετε το παιδί στο σπίτι της γιαγιάς, επιτρέψτε
φίλους ή άλλα μέλη της οικογένειας να φροντίσουν το παιδί (ακόμη και για μια
ώρα) ένα Σαββατοκύριακο.
·
Πριν το παιδικό σταθμό ή τα προνήπια. Πριν
αρχίσετε να αφήνετε το παιδί στον παιδικό σταθμό ή στο προνήπιο, εξασκηθείτε
πηγαίνοντας στο σχολείο και εφαρμόζοντας τις ρουτίνες αποχωρισμού. Δώστε στο
παιδί την ευκαιρία να προετοιμαστεί, να πειραματισθεί και να μεγαλώσει μέσα
στην απουσία σας.
·
Μόλις φύγετε, φύγετε. Αν επιστρέφετε πίσω στο
σπίτι ή στον παιδικό σταθμό για να ηρεμήσετε το μωρό, το μόνο που θα καταφέρετε
είναι να κάνετε ακόμη πιο δύσκολη την κατάσταση για εσάς, το παιδί, την νταντά,
τις δασκάλες.
·
Για αρχή κάντε μια δοκιμή. Την πρώτη ημέρα περιορίστε την
έξοδο σας στη μια ώρα. Καθώς το μωρό θα συνηθίζει την νταντά ή τον παιδικό
σταθμό μπορείτε να μακρύνετε το χρονικό διάστημα των εξόδων σας.
·
Κρατήστε την υπόσχεσή σας. Το παιδί σας θα αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό
του και θα γίνει ανεξάρτητο, αν νοιώθει σίγουρο ότι θα επιστρέψετε.
·
Να είστε ακριβείς, με παιδικό τρόπο. Όταν μιλάτε στο παιδί για την επιστροφή σας, να
είστε βέβαιοι ότι το παιδί καταλαβαίνει ότι του λέτε. Αν γνωρίζετε την ακριβή ώρα που θα γυρίσετε,
πείτε του με τους δικούς όρους, πχ μετά τον μεσημεριανό σου ύπνο και πριν την
απογευματινή κρέμα. Πέστε τον χρόνο που αυτό καταλαβαίνει.
Πως μπορώ να διαχειριστώ το
άγχος αποχωρισμού στον νυκτερινό ύπνο;
Όλη την ημέρα είστε μαζί,
αυτοκόλλητοι και τα βράδυ θα είναι μόνο του. Αυτό του προκαλεί φόβο. Πρέπει να
σας έχει κοντά του, γι αυτό κλαίει, αρνείται να πάει για ύπνο. Κάνει ότι μπορεί
για να καθυστερήσει την ώρα του ύπνου.
Πως θα αντιδράσετε;
·
Από την ηλικία των έξι μηνών θα πρέπει να του
μάθετε να κοιμάται μόνο του.
·
Δημιουργείστε ρουτίνες ύπνου - μπάνιο, παραμύθι, ήρεμη μουσική, ήπιο τραγούδι
νανούρισμα - και να είστε σταθερές σε αυτές τις ρουτίνες.
·
Αφήστε την πόρτα του
δωματίου του μισάνοικτη για να σας ακούει και να είναι βέβαιο
ότι είστε κοντά του
·
Αν το μωρό σας κλαίει μόλις φεύγετε, μπορείτε να
επιστρέψετε για να δείτε αν είναι όλα καλά και να το καθησυχάσετε. Μιλήστε
ήρεμα, κτυπήστε απαλά την πλάτη του. Μην το ανταμείβετε σηκώνοντας το και μην
το ταΐζετε. Σε γενικές γραμμές η δεύτερη επίσκεψη σας πρέπει είναι σύντομη και
βαρετή, για να μάθει να πέφτει για ύπνο μόνο του χωρίς μεγάλη βοήθεια από εσάς.
Τελικά, θα μάθει να ηρεμεί από μόνο του και να κοιμάται.
·
Για τα μεγαλύτερα παιδιά που φοβούνται το
σκοτάδι, ένα φωτάκι νύκτας, είναι ότι πρέπει για να νοιώθουν ήρεμα.
Το άγχος αποχωρισμού
δεν έχει μακρόχρονες συνέπειες, αν ξεπερασθεί μέχρι την ηλικία των 2 χρόνων. Αν
θα αποτελέσει πρόβλημα μετά την ηλικία αυτή, εξαρτάται από το πόσο επηρεάζει
την ανάπτυξη του παιδιού.
Το να νοιώθουν
τα παιδιά κάποιο φόβο, όταν αρχίζουν τον παιδικό σταθμό ή τα προνήπια, είναι
φυσιολογικό. Αυτό όμως πρέπει να μειώνεται με το χρόνο. Σπάνια, ο υπερβολικός
φόβος από το άγχος αποχωρισμού αποτρέπει να παιδιά να παρακολουθούν παιδικό
σταθμό ή προνήπια ή να παίζουν φυσιολογικά με άλλα συνομήλικα παιδιά. Το άγχος
αυτό προφανώς δεν είναι φυσιολογικό και τα παιδιά πρέπει να εξετάζονται από ειδικούς.
